تکرار!

۱۳۹۲

نشریه‌ی تخصصی هنرهای تجسمی هنر و رسانه، شماره‌ی ۲ و ۳

م.ب. ضیایی

پرفورمنس امیر معبد با عنوان تکرار در ۳۰ خردادماه ۱۳۹۲ ارائه شد و در این اجرای رادیکال، محوطه‌ی نگارخانه‌ی طراحان آزاد از حجم قابل توجهی پهن خشک پوشانده شده بود. در این توده‌ی متعفن، درون سوراخی، بدن امیر معبد چال شده بود و «تا خرخره در گه» فرورفته بود. اجرا مدت کوتاهی طول کشید و با دخالت مخاطبان که معبد را از درون پهن درآوردند پایان یافت.

این اجرا برگرفته از مفهوم مستقیم مثل فارسی «تا خرخره در گه» بود که به شکل نمادین بیانگر مشکلات غیرقابل حل مردمان این دیار است.

فرم اجرا، هرچند متفاوت، یادآور آکسیون‌های اتو موهل، هنرمند اتریشی، در سال‌های التهاب دهه‌های شصت و هفتاد میلادی در اروپا بود. هر دو اجرا نوعی نقد اجتماعی را هدف قرار داده بود. با این تفاوت که اجرا، هدف «تقدس زدایی» پیکر را نیز دنبال می‌کرد. اجرای امیر معبد یک لایه‌ی مستقیم معنایی برگرفته از یک مثل فارسی معنادار داشت که در آن جباریت و سرنوشت ماندن در بی‌تحرکی ترسیم شده بود. در یادداشت گلشیری بر نمایشگاه می‌خوانیم: «تمنای بازگشت به اصل یا گرایش به بنیاد، تکرار مخلصانه و صادقانه، فقط زمانی ارضا می‌شود که زمان ژرفایی نداشته باشد؛ یعنی در واحدی زمانی، مثلا در آنی، محبوس می‌شویم. مثل آن‌که تا خرخره در تپه‌ای حقیر اما مهلک مدفون شد، انگار در کپه ساعتی شنی که عمری است دست نخورده.» 

گالری طراحان آزاد با برپایی پرفورمنس یک شبه گازانبری، فرصت بازیابی و تفسیر را از مخاطب خوانده نشده سلب می‌کند. این امر و ترفند مدیریت گالری را از وارد شدن در چالش‌های تحمیلی و پروبلمیک‌های سازمان داده شده دور می‌کند.

«مولف محور» بودن بسیاری از اجراها و مسئولیت حقوقی اعلام شده از طرف هنرمند، گالری را در جایگاه ناظر بی‌طرف نگه می‌دارد. باید تاکید کرد این شکل از اجراها آن را تا مرز هپنینگ‌های پیش بینی نشده می‌کشاند. 

در اجراهای معبد مشارکت مخاطب در ساختار اثر به حداقل ممکن کاهش می‌یابد و اجرا در راستای پروژه‌ی طراحی شده پیش می‌رود. عدم وجود شكل تعاملی کامل، اثر را محدود و در چارچوب طراحی شده بسته نگه می‌دارد. حال آنکه شکل و ساختار یک پرفورمنس به معنای اخص کلمه، چنان باز است که اجازه‌ی ورود و خروج را به مخاطب می‌دهد.

علیرغم این دیدگاه، آثار معبد، ویژگی به دام انداختن مخاطب اندیشه ورز را دارد و او را، ذهن و بدنش را، به واکنش محدود می‌کشاند. برخی از اجراهای معبد با وجود نزدیکی به برخی آثار جهانی و حتی «از آن خودسازی» آن پروژه‌های اجراشده، از معنایی تازه، برخاسته از اوضاع اقلیمی و زمانی و مکانی این سرزمین، برخوردار شده و عمل کرده است که نکته‌ای است درخور توجه.

لطفا ایمیل خود را وارد کنید